Grand Theft Auto: San Andreas (zwana potocznie jako GTA SA, GTA San Andreas) – gra komputerowa stworzona przez firmę Rockstar North oraz wydana przez Rockstar Games. Jest to trzecia trójwymiarowa gra z serii Grand Theft Auto, a licząc również poprzednie dwuwymiarowe części, siódma. 26 października 2004 w Stanach Zjednoczonych i 29 października 2004 w Europie i Australii wydano ją na konsole PlayStation 2. 7 czerwca 2005 roku w Stanach Zjednoczonych i 10 czerwca 2005 w Europie wydano ją na komputery i Xboxy, a dodatkowo 31 maja 2007 w Polsce firma Cenega Poland wydało grę w polskiej wersji językowej (tylko napisy).

Jest to pierwsza gra z serii, w której gramy czarnoskórym bohaterem.

Gracz wciela się w postać Afroamerykanina Carla "CJa" Johnsona, który po pięciu latach w Liberty City wraca do Los Santos. CJ opuścił Los Santos po śmierci młodszego brata – Briana. Wrócił teoretycznie tylko na pogrzeb zamordowanej matki, jednakże gdy zauważa, że i rodzina, i jego gang, Grove Street Families są w rozsypce, postanawia zostać.

W dodatku podczas powrotu do domu z lotniska Carl natyka się na trzech skorumpowanych policjantów, oficerów Tenpenny'ego, Pulaskiego i Hernandeza, nazywanych oddziałem "C.R.A.S.H." (ang. Community Resources Against Street Hoodlums – pol. Społeczny Zespół Przeciwko Alejowym Nędznikom[1]), którzy wrabiają Carla w zabójstwo policjanta, przez co ten nie może opuścić stanu. Po pogrzebie Carl zostanie w Los Santos i bedzie robił zadania dla swoich przyjaciół, a nawet dla C.R.A.S.H.

Z powodu sukcesu, jaką odniosła poprzednia część gry, Grand Theft Auto: Vice City, wielu graczy[kto?] z niecierpliwością czekało na konsolową wersję nowej gry z serii, która według przypuszczeń pojawić się miała pod koniec 2003 roku. Teorie dotyczące nowej gry zostały szybko wyrzucone do kosza, gdyż Rockstar nie oświadczył latem 2003 roku, że jakakolwiek gra z tej serii jest tworzona. Pierwsza wzmianka o nowej grze pojawiła się 30 października 2003 roku, gdy Take-Two Interactive zaanonsowało, że nienazwana jeszcze gra, GTA5, pojawi się w sklepach w "drugiej połowie 2004 roku"[2]. Zaraz po tym oświadczeniu gracze wysnuli dwie teorie dotyczące fabuły. Jedna mówiła, że będzie się ona dziać w mieście San Andreas w Kalifornii (bazowanym na San Francisco; San Andreas było jednym z trzech miast dostępnych w pierwszej części gry) w czasach obecnych, a druga mówiła o Sin City w Nevadzie (bazowanym na Las Vegas) w latach siedemdziesiątych.

17 i 21 grudnia 2003, Take-Two zarejestrowało dziesięć związanych z nazwą GTA znaków handlowych (GTA5, GTA6, GTA: San Andreas, Grand Theft Auto: San Andreas, GTA: Sin City, Grand Theft Auto: Sin City, GTA: Bogota, Grand Theft Auto: Bogota, GTA: Tokyo oraz Grand Theft Auto: Tokyo)[3].

1 marca 2004 roku przedstawiciel Take-Two wyjawił na konferencji prasowej, że Grand Theft Auto: San Andreas zostanie wydane 19 października 2004 w Stanach, trzy dni później, 22 października, w Europie[4] i 29 października w Australii. Jednakże 9 września 2004 Take-Two powiadomiło, że Grand Theft Auto: San Andreas będzie wydane 26 października 2004 w Stanach, 29 października w Europie i 15 listopada w Australii, aby pozwolić firmie Rockstar na usunięcie zawartości, przez którą gra mogłaby być zakazana w sprzedaży w Australii. Tak czy inaczej australijska wersja była dostępna 29 października i dowiedziono, że była to wielojęzyczna europejska wersja (system PAL). W tym samym oświadczeniu Take-Two powiadomiło, że wersja komputerowa i wersja na konsole Xbox zostanie wydana 7 czerwca 2005.

Sześć dni przed datą wydania gra razem z podręcznikiem i okładką została nielegalnie opublikowana. Do tej pory obrazy płyt DVD są dostępne przez duża liczbę sieci P2P. Również przed wydaniem wersji PAL w Wielkiej Brytanii pojawiły się nielegalne wersje zapisane w systemie PAL.

W czerwcu 2005 został wydany plik modyfikujący grę, nazwany "Hot Coffee mod" ("Gorąca Kawa[5]"). Po zainstalowaniu łaty/moda gracz mógł wejść do domu dziewczyn głównego bohatera i uczestniczyć podczas stosunku płciowego między bohaterem, a jego dziewczyną.

Nazwa "Hot Coffee" odnosi się do rzucanego przez dziewczyny głównego bohatera tekstu, po którym następują niewidoczne dla gracza sceny. W niezmodyfikowanej wersji gry gracz zabiera dziewczynę do jej domu, a ona pyta, czy nie chciałby wejść do środka "na kawę" ("for some coffee"). Jeśli się zgodzi, kamera zostaje na zewnątrz, a z wnętrza budynku będą dochodzić odgłosy uprawiających seks.

W lipcu 2005, organizacja ESRB oraz różni politycy, włączając panią senator Hillary Clinton, uruchomili śledztwa dotyczące zawartości modyfikacji Hot Coffee. Początkowo Rockstar wydał oświadczenie, że zawartość moda Hot Coffee została stworzona przez "hakerów". Jednakże zostało ono podważone, gdy kody umożliwiające uruchomienie modyfikacji również w wersjach konsolowych gry pojawiły się w Internecie.

20 lipca 2005 Grand Theft Auto: San Andreas dostało ocenę "AO" (Adults Only – Tylko dla dorosłych) postawioną ponownie przez ESRB. Rockstar wstrzymał produkcję wszystkich wersji gry i zaczął planować wydanie ocenzurowanej wersji gry, która będzie mieścić się w poprzedniej ocenie "M". Z powodu nowej oceny, wiele sieci sklepowych, między innymi Sears, Best Buy, Wal-Mart, EB Games, Target czy GameStop zdjęły grę z półek. Zadziałała tu polityka nie sprzedawania produktów oznaczonych jako tylko dla dorosłych.
Wikinews
Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews na temat zakazu sprzedaży w Australii

29 lipca 2005, rezultatem nowo odkrytych scenek, organizacja Office of Film and Literature Classification (OFLC) odrzuciła uprzednią ocenę gry "MA15+" (najwyższą aktualnie dostępną ocenę dla gier w Australii) i zmieniła ją na "RC" (Refused Classification – Odmowa Klasyfikacji) co oznaczało, że gra nie może być sprzedawana na terenie Australii. Poprawiona wersja, która otrzymała oznaczenie "MA15+", została udostępniona 12 września 2005.

23 lipca 2005 ocena PEGI w Europie dalej pozostawała niezmieniona, prawdopodobnie dlatego, że wystarczyło jedynie dokleić naklejkę na pudełkach informującą o wstawkach seksualnych.

10 sierpnia 2005 Rockstar Games oficjalnie wydało łatę[6] dla San Andreas. Nazywany przez niektórych "Cold Coffee Patch" ("Zimna Kawa"2) naprawia wiele błędów i bugów w grze oraz usuwa kontrowersyjne sceny "Hot Coffee" nawet, gdy mod zostanie ponownie zainstalowany.

W tym czasie gra została ponownie wydana wraz z poprawkami usuwającymi sceny "Hot Coffee" (Grand Theft Auto: San Andreas 2.0 – ta wersja została w maju 2007 roku wydana w polskiej wersji językowej przez firmę Cenega Poland), co pozwoliło z powrotem otrzymać ocenę "M". Tak czy inaczej "Hot Coffee" mod spowodował stratę około 28,8 milionów dolarów przez Take Two za trzeci kwartał fiskalny 2005 roku (okres od maja do lipca).

24 sierpnia 2005 roku Rockstar ogłosił ponowne wydanie gry. Klienci, którzy kupili wcześniej grę mogą ją zatrzymać, lecz muszą zainstalować poprawkę. Większość graczy jednak nie zainstalowała poprawki, gdyż pomimo swej małej wielkości blokowała kod gry nieużywany przez graczy, więc nie widziano powodu, dla którego poprawka miałaby być bezsprzecznie zainstalowana.

Tak jak na poprzednie gry z serii Grand Theft Auto, tak i na San Andreas posypała się krytyka użytkowników komputerów. Chodziło głównie o możliwości kontrolowania poczynaniami bohatera. Rockstar, jako firma z tzw. "konsolowym rodowodem" nie do końca dobrze przełożyła funkcje przycisków gamepada PS2 na klawiaturę i myszkę komputerową. Wielu użytkowników stwierdziło[kto?], że misje lotnicze należą do jednych z najtrudniejszych w grze, gdyż wymagają od gracza zwykle naciśnięcia co najmniej trzech-czterech klawiszy, co na klawiaturze jest niemożliwe ze względu na jej budowę. Najlepszym rozwiązaniem tego problemu jest dokupienie gamepada wzorowanego na Playstation 2, który można podłączyć do komputera. W takim wypadku, ustawienie klawiszy może być łatwo ustawione dla przycisków gamepada, a rozgrywka jest wtedy identyczna jak na wersji PS2.

Najlepszymi przykładami tych problemów są misje podczas, których CJ uczy się prowadzić samoloty. W jednej z tych misji gracz musi okrążyć lotnisko. Ponieważ misja była tworzona z myślą o graczach konsolowych, niektórzy użytkownicy komputerów wierzą, że dopiero trzy ręce wystarczą, aby przejść tę misję z ustawieniami klawiatura/myszka: jedna ręka do kontrolowania kamery, jedna od kontroli samolotu i jedna od dodatkowych opcji, jak wyjęcie podwozia, kontrola broni czy precyzyjne latanie. Mimo wszystko większość graczy po praktyce powinna zacząć efektywnie latać nawet przy domyślnych ustawieniach. Pozostali będą potrzebowali dodatkowego kontrolera.

Innym przykładem jest misja "Vertical Bird" ("Pionowzlot") pod koniec gry. Gracz musi pilotować niebywale szybki samolot, jednocześnie próbując celować i strzelać pociskami w 4 statki i 3 uzbrojone samoloty, po czym bezpiecznie wylądować. Niektórzy twierdzą, że bez drugiej osoby, która kontrolowałaby jeden lub więcej możliwości samolotu, misja jest właściwie niemożliwa do zrealizowania. Podczas gdy niektórzy ukończyli misję jedynie dzięki całkowitej zmianie układu sterowania, inni bez problemu, a jeszcze inni gracze zauważyli tzw. "key jam" – niemożność naciśnięcia na klawiaturze więcej niż trzech różnych klawiszy. Misja powinna być prosta, jeżeli gracz będzie zdejmował cele po kolei – trudności rozpoczynają się, gdy gracz będzie chciał zdjąć wszystkie za jednym razem lub w złej kolejności. Dodatkowo, uruchamianie działka przeciwrakietowego też właściwie jest niepotrzebne, gdyż rakiety przeciwnika jest bardzo łatwo zdjąć. Celowanie broniami też jest automatycznie zapewnione przez naciśnięcie wybranego klawisza, blokujący cel. Aby łatwo zniszczyć statki wystarczy przełączyć się w tryb VTOL i po prostu zatopić cele.

Jedna z misji, "Stowaway", jest niemożliwa do wykonania na wielu komputerach dopóki jakość obrazu nie zostanie zmieniona do najniższych ustawień (640x480, 16-bitowa paleta kolorów), gdyż samolot, który gracz musi dogonić zawsze odleci przed dotarciem do niego. Podobny problem istnieje w misjach dodatkowych polegających na tańcu lub skakaniu na podwoziu low-riderów. Dopóki rozdzielczość ekranu nie będzie zmniejszona do minimum, podpowiedzi, kiedy należy nacisnąć dany przycisk nie będą zsynchronizowane z melodią, więc zwycięstwo w konkurencji będzie właściwie kwestią szczęścia.

Innym problemem dla silnika gry jest wyświetlanie efektów dymnych. Rezultatem tego jest najczęściej dramatyczne obniżenie ilości klatek na sekundę, gdy na ekranie widoczna jest sytuacja z ogniem bądź dymem. Właśnie takimi misjami są "Burning Desire" ("Płonące pożądanie"), gdzie gracz musi uratować dziewczynę z płonącego domu, który sam podpala i misja finałowa, która ma miejsce w płonącej fabryce. Druga z wymienionych misji jest jeszcze bardziej frustrująca, gdyż podczas gry gracz jest atakowany przez wrogów. Zazwyczaj gracze wykonują misję straży pożarnej na 12 poziomie, dzięki czemu gracz zdobywa odporność na ogień.

Nową opcją w San Andreas jest ustawianie kamery. W poprzednich częściach serii była ona zależna od pozycji bohatera. W San Andreas można ją dowolnie ustawiać i oglądać bohatera z każdej strony. W związku z tym ta nowa możliwość jeszcze bardziej skomplikowała sterowanie bohaterem. Dodatkowo w grze dostępny jest kod, który umożliwi graczowi na strzelanie z samochodu i innego czterokołowca używając myszki, ale robiąc to gracz obniży swoje statystyki – przez grę na kodach nie można dobić do 100%. Mimo wszystko nowa kamera nie jest aż tak skomplikowana, a jej swoboda jest bardzo przydatna podczas gry. Niektórzy gracze mają później problemy z przestawieniem się na stary system powracając do starszych części gier, jednakże większym problemem pojawiającym się coraz częściej u graczy jest blokowanie kamery – czasami kamery nie można przestawić myszką, co utrudnia poruszanie się głównym bohaterem. W tym celu trzeba wejść i wyjść z trybu pauzy.

Pomimo że niektóre strony internetowe, jak GameSpot chwaliły grafikę San Andreas, wciąż jest ona krytykowana za jakość graficzną wersji komputerowej. Silnik graficzny właściwie się nie zmienił od czasu ukazania się Grand Theft Auto III i wciąż jest to RenderWare z 2001 roku. Gdy wersja PC została wydana (czerwiec 2005), były już dostępne takie tytuły jak Half-Life 2 czy Far Cry. Porównując to z tym, co zostało osiągnięte do tej pory, gra wygląda na troszkę starszą niż w rzeczywistości jest. Mimo wszystko wersja komputerowa gry i tak wygląda lepiej niż jej konsolowe wersje.